مراجع دادرسی مالیاتی و حل اختلافات مالیاتی – قسمت چهارم

 

دادرسی مالیاتی در قوانین مقررات ایران

حسین مشهوری -کارشناس رسمی مرکز کارشناسان رسمی و حسابدار رسمی

قسمت چهارم

مقدمه و پیشینه:

در قسمتهای قبلی این نوشتار به کلیات انواع مراجع دادرسی در نظام مالیاتی ایران اشاره گردید و در قسمت دوم جوانب مختلف اداره امور مالیاتی به عنوان اولین مرجع دادرسی مالیاتی به تفضیل مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه در قسمت سوم به هیأتهای حل اختلاف مالیاتی پرداخته شد که باقی مباحث مذکور در این قسمت پی گرفته میشود:

اختلافات مالیاتی مودیان با مراجع تشخیص مالیات درسازمان امور مالیاتی دارای دلایل و ماهیت متنوعی میباشد که بخش عمده و گسترده این اختلافات و اعتراضات به شرح جدول ذیل قابلیت طرح در هیأت حل اختلاف بدوی را دارا میباشد.

انواع اختلافات مالیاتی قابل طرح در هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی:

ردیف	نوع مالیات	مواد قانونی
1	مالیات برارث	مواد17 الی 39 ق.م.م و ماده ۱۳ آئین نامه اجرایی ماده ۳۴ ق.م.م
2	حق تمبر و تکلیفی	مواد 44  ،   103 و 107 ق.م.م
3	مالیات بردرآمد املاک(اجاره،نقل و انتقال قطعی)	مواد52 الی 80 ق.م.م
4	املاک مسکونی خالی	ماده 54 مکرر ق.م.م
5	تراکنش های بانکی و جرایم موضوع ماده 169 ق.م.م	مواد 169 و 169 مکرر ق.م.م
6	مالیات بر ارزش افزوده	مواد25 و 48 ق.م.ب.ا.ا
7	مالیات بر درآمدحقوق	ماده 170ق.م.م  و راى  هیأت عمومی ديوان عدالت ادارى شماره ١٠٤ مورخه ۲۸/۲/۱۳۹۵
8	مالیات بر انحلال اشخاص حقوقی	ماده 170ق.م.م
9	مالیات بردرآمد اتفاقی	ماده 119 ق.م.م
10	مالیات اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی	ماده 107 ق.م.م
11	قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان	تبصره4 ماده 169 ق.م.م ، مواد9و۲۱قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان

 

-در صورت عدم پذیرش مالیات مقطوع تعیین شده جهت مالکان خودروهای سواری و وانت دوکابین ، مودی می‌تواند نسبت به ثبت اعتراض در کارتابل الکترونیکی خود اقدام تا پرونده وی از طریق سامانه وصول و اجرا به هیأت حل اختلاف موضوع ماده 216 ارسال گردد.

تغییرات در موضوعات دادرسی مالیاتی:

قانون مالیاتهای مستقیم دارای اصلاحات و تغییراتی در برخی بخشها بوده که در مورخ02/03/1400همزمان با بررسی و تصویب قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده و عمدتا”طی مواد48،25و51 ،اصلاحات ق.م.م نیز به تصویب رسیدو ازتاریخ 13/10/1401لازم الاجرا میباشد.

عمده تغییرات در موضوعات دادرسی مالیاتی با تصویب اصلاحیه 13/10/1401

ردیف	موضوع		تا قبل از اصلاحیه 13/10/1401		بعد از اصلاحیه 13/10/1401
			مالیاتهای مستقیم	مالیات بر ارزش افزوده	مالیاتهای مستقیم	مالیات بر ارزش افزوده
1	مهلت اعتراض به برگ تشخیص یا برگ مطالبه		ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص	ظرف بیست روزپس از ابلاغ برگ مطالبه یا برگه استرداد مالیات اضافه پرداختی	ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص
2	مهلت مسئول مربوطه جهت رسیدگی به درخواست رسیدگی مجدد مودی		30 روز پس از تاریخ ثبت درخواست مودی	20 روز پس از ثبت درخواست مودی	ظرف 45  روز ازتاریخ  ثبت درخواست مودی
3	نتیجه رسیدگی مسئول مربوطه		1-رد مندرجات برگ تشخیص 2-تعدیل درآمد مشمول مالیات 3-ارجاع پرونده به هیأت حل اختلاف مالیاتی به جهت عدم موثر تشخیص دادن مدارک ابرازی مودی جهت رد برگ تشخیص یا تعدیل درآمد مشمول مالیات	1-در صورت رفع اختلاف با مسئول ذی ربط، پرونده مختومه می گردد. 2- در صورت که رفع اختلاف نشده باشد وهمچنین در مواردی که اوراق مطالبه ابلاغ قانونی شده باشد، پرونده امر ظرف بیست روز از تاریخ دریافت اعتراض یا تاریخ انقضاء مهلت اعتراض در موارد ابلاغ قانونی جهت رسیدگی به هیأت حل اختلاف مالیاتی موضوع قانون مالیاتهای مستقیم احاله می شود.	1-رد مندرجات برگ تشخیص 2- تعدیل درآمد مشمول مالیات *3- برای رسیدگی به مابه ‌التفاوت تا مبلغ مورد اعتراض مودی، موضوع به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع می ‌شود. 4-در مواردی که مودی اطلاعات مربوطه را از طریق سامانه مودیان اظهار کرده باشد، مطابق احکام قانون سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی رفتار خواهد شد.
4	مراحل قطعی شدن درآمد تعیین شده در برگ تشخیص	ابلاغ عادی برگ تشخیص به مودی	1-اعلام قبولی کتبی مودی به برگ تشخیص/مطالبه/برگ استرداد. 2- در صورتی که  ادارة امور مالیاتی دلایل و اسناد و مدارک ابرازی را موثر در تعدیل درآمد تشخیص دهد و نظر او مورد قبول مودی قرار گیرد. و یا مودی اختلاف موجود بین خود و اداره امور مالیاتی را به شرح ماده (238) این قانون ‌رفع نماید. 3-مودی مالیات مورد مطالبه ‌را به مأخذ برگ تشخیص پرداخت یا ترتیب پرداخت آن را بدهد. 4-در مواردی که مودی ظرف مهلت مقرر کتبا” اعتراض ننماید و یا در‌مهلت مقرر در ماده 239 ق.م.م به اداره امور مالیاتی مربوط مراجعه نکند درآمد تعیین شده در برگ تشخیص مالیات قطعی است.
		ابلاغ قانونی برگ تشخیص به مودی	1-اعلام قبولی کتبی مودی به برگ تشخیص/مطالبه/برگ استرداد 2- در صورتی که  ادارة امور مالیاتی دلایل و اسناد و مدارک ابرازی را موثر در تعدیل درآمد تشخیص دهد و نظر او مورد قبول مودی قرار گیرد.  و یا مودی اختلاف موجود بین خود و اداره امور مالیاتی را به شرح ماده (238) این قانون ‌رفع نماید. 3-مودی مالیات مورد مطالبه ‌را به مأخذ برگ تشخیص پرداخت یا ترتیب پرداخت آن را بدهد. 4- در مواردی که برگ تشخیص مالیات طبق مقررات ‌تبصره (1) و قسمت أخیر تبصره (2) ماده‌ (203) و ماده‌ (208) این قانون ابلاغ شده باشد و مودی به ‌شرح مقررات این ماده ‌اقدام نکرده باشد در حکم معترض به برگ ‌تشخیص مالیات شناخته می ‌شود و پرونده امر برای رسیدگی به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع می ‌گردد.

 

*به موجب بند های 4 و 6 دستورالعمل اجرایی ماده (238) قانون مالیات های مستقیم اصلاحی 1400/03/02
…

-4 در صورت عدم تمکین مودی نسبت به درآمد/ ماخذ مشمول مالیات تعدیل شده، ضمن انعکاس موضوع در پرونده/ سامانه مالیاتی، پرونده برای رسیدگی به مابه التفاوت تا مبلغ مورد اعتراض مودی، به صورت الکترونیکی به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع خواهدشد. در فرآیند رسیدگی به اعتراض مودی در هیأت های حل اختلاف مالیاتی، صرفا موارد اعتراضی که مودی کماکان به آن معترض بوده و در مرحله رسیدگی مجدد موضوع ماده (238) قانون مالیاتهای مستقیم توسط مسئول/مسئولان مربوط مورد پذیرش واقع نشده است، قابل طرح و رسیدگی خواهد بود. لذا مسئول/ مسئولان مربوط موظفند موارد اعتراضی مورد پذیرش خود و نیز موارد اعتراضی که مودی در اجرای ماده (238) قانون مزبور از آن صرف نظر نموده بود را به همراه درآمد/ماخذ مشمول مالیات قابل طرح در هیات حل اختلاف مالیاتی، به تفکیک در پرونده/ سامانه یکپارچه مالیاتی درج نمایند.

-6 به استناد مفاد ماده (239) قانون مالیاتهای مستقیم، پس از ابلاغ برگ تشخیص یا مطالبه/ استرداد، چنانچه مودی در اجرای ماده (238) قانون مزبور اختلافات خود با اداره امور مالیاتی را رفع نماید، پرونده از لحاظ درآمد مشمول مالیات مختومه تلقی می گردد و پس از آن انصراف از توافق انجام شده با مسئول/مسئولان مربوط و پذیرش درخواست احاله پرونده به هیأت حل اختلاف مالیاتی، امکان پذیر نخواهد بود.

 

* به موجب بند 6ترتیبات اجرایی دستورالعمل اجرایی تبصره (1) ماده (238) قانون مالیات های مستقیم اصلاحی 1400/03/02

…

-6 پس از اعلام نتیجه رسیدگی به مودی از طریق سامانه عملیاتی، مودی حداکثر ظرف مدت 45 روز از تاریخ ثبت اعتراض فرصت دارد نظر خود را نسبت به آن اعلام نماید. در مواردی که مودی در زمان مذکور نسبت به قبول نظر مسوول/ مسوولان مربوط  اقدام نماید درآمد/مأخذ مشمول مالیات یا اعتبار مالیاتی قطعی و درصورتی‌که تمام یا بخشی از رسیدگی مجدد انجام شده موردقبول مودی واقع نشود و یا مودی نسبت به آن در مهلت مقرر مذکور اظهارنظر ننماید، پرونده امر جهت رسیدگی به مابه‌الاختلاف تعدیل نشده توسط مسوول/مسوولان  مربوط به طور سیستمی (الکترونیکی) به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع خواهد شد.

…

اعتراضات و پرونده های قابل طرح در هیأت حل اختلاف تجدید نظر:

با عنایت به مقررات ذیربط و بالاخص بخشنامه شماره: 25616/7655/4/30 مورخ: 14/06/1369 سازمان امور مالیاتی ،موارد ذیل قابلیت طرح در هیأتهای حل اختلاف تجدید نظر را دارد:

– آراء موضوع ماده 90ق.م.م هیأت حل اختلاف بدوی در ارتباط با اوراق مطالبه مالیات حقوق که در هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی نسبت به آن پس از طرح اعتراض، رسیدگی و رای صادر شده باشد.

– آراء موضوع تبصره 1 ماده187 هیأت حل اختلاف بدوی در ارتباط با نقل و انتقالات و ثبت معاملات : ارث،املاک،درآمد اتفاقی که در دفاتر اسناد رسمی ثبت میگردد.

– آراء هیأت حل اختلاف بدوی ، آراء هیأت موضوع تبصره 1 ماده216 در مقام هیأت حل اختلاف بدوی در ارتباط بابرگ تشخیص مالیات ارث،املاک،حقوق ،عملکرد و برگ مطالبه/استرداد مالیات بر ارزش افزوده ،برحسب مراحلی که پرونده مالیاتی مربوط طی نموده است.

– آراء موضوع ماده 247 هیأت حل اختلاف بدوی در ارتباط بابرگ تشخیص مالیات ارث،املاک،حقوق ،عملکرد و برگ مطالبه/استرداد مالیات، جریمه و عوارض بر ارزش افزوده ، به استثنا مواردی که در رابطه با درخواست استرداد مالیات اضافه پرداختی از طرف هیأت حل اختلاف مالیاتی رای صادر شده باشد ،که در اینصورت رای هیأت بدوی غیرقابل تجدیدنظر وقابل طرح در هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظرنمیباشد.

 

ماهیت شبه قضایی هیأتهای حل اختلاف مالیاتی:

 

هیأتهای حل اختلاف مالیاتی از نظر ماهیت ،مرجع شبه قضایی بوده و جنبه رسیدگی آن به اختلافات مالیاتی ،هم زمان شکلی و ماهیتی می باشد و یک مرجع حل اختلاف مالیاتی درون سازمانی و نوع رسیدگی آن حضوری می باشد. ولی به موجب تبصره ماده ۲۴۶ ق.م.م، عدم حضور مؤدی یا نماینده مؤدی و نیز نماینده اداره امور مالیاتی مربوط مانع از رسیدگی و صدور رای نخواهد بود. هیأتهای فوق با عنایت به تبصره ۸ ماده ۲4۴ قانون مالیاتهای مستقیم زیر نظر مرکز مستقل دادرسی مالیاتی می باشد ومرکز دادرسی مالیاتی از لحاظ سلسله مراتب اداری در سازمان امور مالیاتی زیر نظر رئیس سازمان امور مالیاتی فعالیت می‌کند .

ادامه مباحث گوناگون مرتبط با هیاتهای اختلاف مالیاتی در قسمتهای بعدی این نوشتار تقدیم حضور خواهد شد.